Sofje, 22 prill 2024
Nën moton “Vazhdimi i ndërtimit të urave në kohëra të vështira”, Forumi Ekonomik i Vjenës po zhvillon në Sofje të Bullgarisë konferencën e radhës, ku Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, ishte dhe pjesëmarrës në sesionin e dytë të këtij organizimi, titulluar “Pyetje për vizionarët: Roli i inovacionit, teknologjisë dhe edukimit në bashkëpunimin ekonomik rajonal”.
Në adresimin e tij, ai rikujtoi kontributin e Bullgarisë në zbulimin e planeve gjenocidale të Serbisë së Millosheviqit, por edhe çmoi marrëdhëniet bilaterale mes shteteve tona që këtë vit mbushin 15 vjet. Në këtë prizëm, ai falënderoi Bullgarinë për mbështetjen e dhënë edhe së fundmi ndaj anëtarësimit tonë në Këshillin e Evropës, që dëshmon dhe vlerat e parimet tona të përbashkëta e demokratike.
Teksa përmendi sfidat e përbashkëta me të cilat përballemi si shkak i pandemisë që e përjetuam jo shumë kohë më parë dhe efektet e agresionit rus në Ukrainë e situata në Lindjen e Mesme, ai nënvizoi dhe se pikërisht sot, në Ditën e Tokës, edhe ndryshimet klimatike duhen adresuar me urgjencë, për të mirën e gjeneratave të ardhshme.
Kryeministri theksoi rëndësinë e bashkëpunimit, solidaritetit dhe komunikimit ndërmjet vendeve të rajonit. Duke folur për zhvillimet teknologjike, ai përmendi aspektet pozitive që vihen në shërbim edhe të fuqizimit të urave të bashkëpunimit mes nesh, por edhe keqpërdorimit të qëllimshëm të saj nga autokratët që e shohin teknologjinë si mjet për dëmtimin e demokracisë dhe sigurisë.
Në vijim të fjalës së tij, ai theksoi vizionin e Kosovës për këtë fushë, zhvillimin që po e njeh sektori i teknologjisë së informacionit, hapat që po ndërmerren nga Qeveria dhe mundësitë që ofron vendi ynë.
“Jam i bindur se ne mund të zhbllokojmë potencialin e rajonit. Ne mund të forcojmë demokracinë tonë dhe të nxisim një strukturë ekonomike e cila është e gatshme për të ardhmen. Si qeveri, ne mbajmë përgjegjësinë për të zgjeruar dhe rritur mundësitë për qytetarët tanë, jo për t’i pakësuar ato. Ne e kuptojmë formulën e suksesit: ajo mbështetet në ekonomitë e integruara, rregullat e standardet e përbashkëta dhe katër liritë që kanë vendosur Bashkimin Evropian si zonën më të madhe ekonomike në botë”, tha Kryeministri Kurti.
Fjala e plotë e kryeministrit Kurti në gjuhën angleze:
E nderuara ambasadore Kirtcheva,
Të nderuar ministra dhe zëvendësministra,
Të nderuar përfaqësues të biznesit,
Zonja dhe zoterinj,
Është kënaqësi të jem këtu me ju sot në Sofje. Është një kënaqësi e veçantë pasi që ky është vendi i origjinës së kryetares së nderuar të Forumit Ekonomik të Vjenës, znj. Elena Kirtcheva dhe është hera ime e parë në këtë vend mbresëlënës si Kryeministre e Republikës së Kosovës.
Nuk mund të jem sot këtu në qytetin e bukur të Sofjes pa folur për mirënjohjen tonë ndaj Bullgarisë, qeverisë dhe popullit të saj. Bullgaria e njohu herët pavarësinë e Kosovës. Këtë vit do të festojmë 15 vjet nga vendosja e marrëdhënieve tona diplomatike dypalëshe. Por më herët, 25 vjet më parë, ishin autoritetet bullgare ato që zbuluan të parët planin ushtarak të regjimit gjenocidal të Millosheviqit, konkretisht operacionin “Këputja e kalit”, i cili në pranverën e vitit 1999 po dëbonte shqiptarët nga vendi ynë. U desh një luftë çlirimtare dhe ndërhyrja e NATO-s për të shpëtuar njerëzit. Ne rindërtuam shtëpitë tona dhe sot jemi bërë një vend i begatë dhe demokratik që shikon drejt vlerave dhe bashkëpunimit perëndimor. Tani, 25 vjet më vonë si njerëz të lirë, ne mund të mbajmë konferenca dhe qeveritë tona mund të takohen dhe shkëmbejnë për çështjet e ekonomisë, arsimit, energjisë, kulturës dhe turizmit.
Me këtë rast dëshiroj të falënderoj edhe delegacionin bullgar në Këshillin e Evropës për rolin e tyre pozitiv për anëtarësimin e Kosovës në këtë organizatë prestigjioze. Vendi im dhe Bullgaria ndajnë të njëjtat bindje për demokracinë, sundimin e ligjit, të drejtat e njeriut dhe prosperitetin, ndërkohë që janë të përkushtuar ndaj standardeve të Bashkimit Evropian dhe aleancës me NATO-n.
Zonja dhe zoterinj,
Sot jam ftuar të diskutoj rolin e inovacionit, teknologjisë dhe arsimit në bashkëpunimin rajonal nën moton e këtij Forumi VEF “Vazhdimi i ndërtimit të urave në kohë të vështira”.
Në të vërtetë, kohët mund të jenë më të lehta, prandaj jam i bindur se duhet të kuptojmë rëndësinë që bashkëpunimi – ato ura – kanë për rajonin tonë. Deklarata ime impulse këtu duhet të shërbejë si thirrje për më shumë solidaritet mes nesh si rajon. Duhet të komunikojmë dhe të bashkëpunojmë më shumë. Ne mund të bëjmë më shumë; ne mund të bëjmë më mirë.
Si qeveri, ne jemi të vetëdijshëm për sfidat e paraqitura nga dy krizat e mëdha globale në katër vitet e fundit – pikërisht pandemia Covid-19 dhe lufta e agresionit rus kundër Ukrainës. Tani për fat të keq luftërat në Lindjen e Mesme janë rishfaqur ndërsa Rusia nuk po tërhiqet.
Por, dhe kjo më duket veçanërisht e rëndësishme për të kujtuar sot, më 22 prill, ne festojmë Ditën e Tokës, ditën e planetit tonë, kemi një krizë të vazhdueshme që duhet ta synojmë gjithashtu: Ndryshimet klimatike me dukuri gjithnjë e më të madhe të përmbytjeve, thatësirave. dhe zjarret e egra – siç mund të shohim në mbarë botën, por veçanërisht në rajonin tonë.
Këto kriza jo vetëm që e kanë futur ekonominë globale në recesion, por kanë futur frikën për të ardhmen tek qytetarët tanë.
Në të njëjtën kohë, ne po shohim një përçarje në sektorin e teknologjisë me zhvillimet më të fundit në Inteligjencën Artificiale. Me aplikimet e AI, ne po fillojmë të dëshmojmë transformime thelbësore në shumë industri. Hapja e rrugëve të reja drejt rritjes. Por që sërish perceptimi i shumë qytetarëve mbart edhe rreziqe. Dhe po, ne duhet të shqetësohemi kur demokracia po kërcënohet pasi autokratët po përdorin mediat sociale dhe teknologjinë si një armë strategjike për ta shkatërruar atë. Sulmet kibernetike dhe luftërat hibride janë bërë një kërcënim i menjëhershëm i sigurisë për shumicën e qeverive tona. Ne duhet të përqafojmë plotësisht përparimin teknologjik, por në të njëjtën kohë të sigurohemi që kjo të mos shkojë në kurriz të vlerave tona të çmuara.
Por kjo është kur qëndrueshmëria dhe këmbëngulja jonë vijnë në plan të parë dhe ne vazhdojmë dhe duhet të vazhdojmë të ndërtojmë ura në të gjithë rajonin tonë dhe brenda shoqërive tona. Pra, nëse ka disa vështirësi, nuk duhet të fillojmë të mendojmë se mund të na duhet të ndryshojmë kursin.
Vazhdimi i ndërtimit të urave ekonomike do të thotë që pavarësisht vështirësive, ne do të vazhdojmë. Një gjë që nuk duhet ta vëmë në dyshim është të vazhdojmë. Urat nuk kanë alternativa. Ne duhet të vazhdojmë t’i ndërtojmë këto ura, pavarësisht nga të gjitha llojet e vështirësive dhe sfidave me të cilat përballemi në ditët e sotme. Përndryshe rrezikojmë të humbim njerëz në pozicione ekstreme. Nëse nuk ndërtojmë ura, atëherë dobësojmë klasën e mesme dhe rrezikojmë të humbim njerëz në pozicione ekstreme, duke rrezikuar kohezionin tonë shoqëror për shkak të përkeqësimit të pabarazisë sociale të perceptuar dhe mbizotëruese. Pra, së bashku me ndryshimet klimatike dhe kërcënimet e sigurisë pa zhvillim, të cilat do të jenë gjithëpërfshirëse, ne duhet të adresojmë pabarazitë sociale. Kjo është mënyra se si nuk i humbim njerëzit në pozicione ekstreme. Dhe tani në këto kohë përçarëse edukimi i duhur duket të jetë çelësi. Çfarë lloj edukimi në shekullin 21, për brezat e rinj, është vendimtar si vizion për ne si përfaqësues, liderë politikë dhe biznesmenë.
Dhe vizioni ynë si Kosovë është mjaft i qartë. Ne synojmë të jemi një fener përparimi dhe një qendër e përsosmërisë teknologjike në Evropën Juglindore. Ne po ushqejmë një brez të ri i cili jo vetëm është i aftë për teknologjinë, por gjithashtu është thellësisht i vetëdijshëm për rolin e tyre në tregun global dhe komunitetin rajonal. Me liberalizimin e vizave, ata po eksplorojnë Evropën Perëndimore, duke krijuar lidhje dhe duke krijuar një kuptim më të mirë të Evropës dhe rajonit. Dy komunitete janë në ballë, biznesmenët dhe studentët. Akademia dhe kompanitë. Këta janë dy sektorët që kanë përfituar më shumë nga liberalizimi i vizave dhe nga komunikimi dhe bashkëpunimi i tyre me Bashkimin Evropian.
Do të doja të shfrytëzoj rastin për të përmendur zhvillimet e mëdha të Kosovës në sektorin teknologjik dhe arsimor: Parku i Inovacionit dhe Trajnimit në Prizren, një bashkëpunim ndërmjet qeverisë së Kosovës dhe asaj gjermane, përfshin 39 hektarë dhe strehon 52 ndërtesa, 45 kompani dhe një universitet. . Ndërkohë, Tech Parku i sapo inauguruar në Prishtinë dhe Qendra e Inovacionit në Kosovë së bashku përfaqësojnë një përkushtim të fortë për të ushqyer mbi 500 startup dhe zhvillimin e 450 produkteve inovative me mbështetje të konsiderueshme nga partnerët evropianë.
Në këtë kuptim, ne synojmë që sektori ynë i TIK-ut të bëhet flamuri ekonomik i Kosovës – veçanërisht tani kur ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit dhe konfliktet hibride po bëhen më të përhapura, investimi në aftësitë e TI-së të njerëzve tanë është thelbësor. Ne po ndërtojmë infrastrukturën e nevojshme, për shembull, 150 shërbimet elektronike në platformën e-Kosova, miratimi i ligjeve për identifikimin elektronik dhe sigurinë kibernetike, si dhe investime të konsiderueshme në strategjinë për e-Qeverisje dhe sigurinë kibernetike.
Gjithashtu qeveria jonë shkëlqeu në lidhjen e “Zonave të Bardha” me Internetin Broadband, duke e bërë Kosovën një nga vendet e para në Evropë që lidh çdo fshat me internet broadband me shpejtësi të lartë. Kjo nismë është vetëm një paraqitje e shkurtër e mënyrës sesi vendi ynë po përdor inovacionin dhe teknologjinë për të përmirësuar kuadrin tonë arsimor dhe infrastrukturën ekonomike, duke nxitur një ekonomi elastike dhe dinamike të gatshme për të kontribuar dhe për të përfituar nga bashkëpunimi rajonal.
Sektori ynë i TIK-ut karakterizohet nga një rritje e dukshme prej 113% e eksportit të shërbimeve vetëm në vitin 2022 dhe ka ruajtur një rritje të fortë vitin e kaluar, 2023. Pranvera e 2024-ës na ka gjetur me investime neto në këtë fushë, inaugurimi i kompanive të reja të IT-së. dhe kërkesa e gjithnjë e më shumë të rinjve për t’u regjistruar në studimet STEM. Jemi veçanërisht krenarë që Kosova mban rekordin evropian kur bëhet fjalë për femra në studimet STEM: Ndërsa mesatarja evropiane qëndron në 17% ne kemi arritur që 50 nga të gjithë studentët e STEM të jenë femra. Si kryeministër, mund të them se nuk ka asnjë investim që të kthehet më shumë në këmbim sesa investimi në studente gra në studimet STEM. Askund tjetër nuk kemi pasur kthim më të madh sesa investimet në studente. Gjithashtu këtë vit do të prezantojmë kodimin nga klasa e parë. Ndoshta mund të themi se në shekullin e 20-të Esperanto dështoi si një gjuhë universale, por unë mendoj se kodimi mund të ketë sukses në shekullin e 21-të. Pra, duhet të përgatitemi në rishkrimin e kurrikulës sonë në kryqëzimin e të cilave është dixhitalizimi si pjesë e transformimit dixhital dhe veçanërisht futja e kodimit që nga klasa e parë e shkollave fillore.
Sektori ynë i teknologjisë tani përfshin mbi 1500 kompani, me 85% të angazhuara në eksportin e shërbimeve ndërkombëtare, duke nënvizuar shtrirjen dhe aftësinë tonë globale. Për një vend me rreth 1.8 milionë banorë aktualisht, këto shifra janë mbresëlënëse dhe inkurajojnë qeverinë tonë të vazhdojë të investojë në këtë sektor.
Në të njëjtën kohë, ne duhet të pranojmë sfidat e migracionit me të cilat është përballur rajoni ynë që nga rënia e Perdes së Hekurt dhe shpërbërja e dhunshme e Jugosllavisë. Misioni ynë si qeveri dhe mendoj se flas edhe për përfaqësuesit e kompanive që operojnë në rajonin tonë, është t’i mbajmë ata njerëz të rinj dhe të zgjuar në shtëpi – t’i pajisim ata me aftësitë e dekadave të ardhshme, duke u ofruar atyre arsimin e nevojshëm për të lulëzuar siç duhet. këtu në rajonin e tyre të lindjes. Ky nuk është vetëm një vizion, por një realitet i prekshëm që formësohet nga çdo i ri ndërmarrës, edukator dhe novator në Kosovë sot.
Në shekullin e 20-të, në vendin tim, fjala më e famshme gjermane ishte Gastarbeiter. Në shekullin e 21-të ne duam ta bëjmë Ausbildung fjalën më të famshme gjermane. Si të lidhet arsimi profesional me tregun e punës dhe të kapërcehet hendeku i aftësive. Kemi filluar tashmë vitin e kaluar dhe po shkon mirë, sepse për të pasur një sektor privat ekonomik të lulëzuar, duhet të sigurojmë, të themi, profesionistë joakademikë. Kjo do të zëvendësojë migrimin me punësimin.
Jam i bindur se ne mund të zhbllokojmë potencialin e rajonit. Ne mund të forcojmë demokracinë tonë dhe të nxisim një strukturë ekonomike e cila është e gatshme për të ardhmen. Si qeveri, ne mbajmë përgjegjësinë për të zgjeruar dhe përmirësuar mundësitë për qytetarët tanë, jo për t’i zvogëluar ato. Ne e kuptojmë formulën e suksesit: ajo mbështetet në ekonomitë e integruara, rregullat e përbashkëta, standardet e përbashkëta dhe katër liritë që kanë vendosur Bashkimin Evropian si zonën më të madhe ekonomike në botë.
Edhe pse Kosova dhe Ballkani Perëndimor nuk janë ende anëtarë të Bashkimit Evropian, ne kemi mekanizma të vendosur që ndihmojnë në heqjen e barrierave ndërmjet vendeve tona, të cilat nga ana tjetër mund të përshpejtojnë anëtarësimin tonë në Bashkimin Evropian.
Një nismë e tillë është Procesi i Berlinit, ku edhe Bullgaria është pjesëmarrëse. Në këtë kuadër, ne po bëjmë hapa në zbatimin e katër lirive. Kemi filluar me marrëveshjet për lirinë e lëvizjes duke përdorur letërnjoftime, njohjen reciproke të diplomave të arsimit të lartë dhe njohjen reciproke të kualifikimeve në profesione të caktuara. Këto marrëveshje lejojnë profesionistët, studentët dhe akademikët dhe sipërmarrësit të lëvizin lirshëm, duke nxitur një rritje më të madhe ekonomike, por edhe duke rritur lidhjet e njerëzve me njerëzit. Ndërsa ne vazhdojmë të zbatojmë marrëveshjet ekzistuese dhe të nënshkruajmë marrëveshje të reja, përfitimet dhe mundësitë për rajonin tonë do të zgjerohen dhe rriten.
Që nga nëntori i kaluar, Bashkimi Evropian ka prezantuar një nismë të re për të nxitur rritjen dhe për të përshpejtuar reformat. I njohur si “Plani i Rritjes së BE-së për Ballkanin Perëndimor”, ky plan adreson drejtpërdrejt kërcënimet në rritje të sigurisë nga aktorët keqdashës në rajonin tonë dhe i përgjigjet dëshirave të qytetarëve tanë për një jetë më të mirë dhe një rrugë të qartë, të bazuar në merita drejt progresit. Kosova është pjesëmarrëse aktive në Procesin e Berlinit dhe mbështet plotësisht Planin e Rritjes së BE-së. Këto përpjekje janë plotësuese dhe na udhëheqin drejt të njëjtit qëllim – anëtarësimit të plotë në Bashkimin Evropian, projekti më i rëndësishëm politik dhe procesi historik i paqes dhe prosperitetit që nga Lufta e Dytë Botërore.
Edhe një herë, ju falënderoj per pritjen qe me bete mua dhe delegacionit tim këtu në Sofje.
Dos-led-vashtiya put!
Last modified: 24 Prill, 2024