Vjenë, 4 nëntor 2024
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti mori pjesë në edicionin e 21-të të Forumit Ekonomik të Vjenës. Ai ishte folës kryesor në sesionin e pas ditës me titull “Bashkëpunimi ekonomik është më i rëndësishëm se kurrë më parë”.
Në adresimin e tij hyrës, kryeministri fillimisht theksoi rolin e rëndësishëm të Austrisë dhe partneritetin e saj me Kosovën para dhe pas pavarësisë së vendit tonë.
“Si një vend i ri me një angazhim të palëkundur ndaj demokracisë dhe rritjes ekonomike, ne besojmë se partneritetet janë thelbësore për arritjen e prosperitetit dhe paqes, jo vetëm brenda kufijve tanë, por në të gjithë rajonin tonë”, u shpreh ai.
Duke nënvizuar arritjen e marrëveshjes për Tregti të Lirë me shtete anëtare të EFTA-s dhe avancimin në përfaqësimin e Kosovës në CEFTA, ai u shpreh se për Kosovën, bashkëpunimi ekonomik nuk është vetëm një zgjedhje politike; është një domosdoshmëri strategjike. Suksesi dhe përparimi ynë varet nga aftësia jonë për të krijuar një mjedis që nxit tregtinë ndërkufitare, tërheq investime dhe ndërton ura me vendet fqinje, u shpreh më tej.
Me këtë rast, kryeministri foli edhe për rëndësinë e bashkëpunimit rajonal dhe 10-vjetorin e suksesshëm të Procesit të Berlinit. Veçoi njoftimin që ai bëri gjatë punimeve të samitit në Berlinit për sa i përket vendimit që duke filluar nga 1 janari i vitit të ardhshëm, në mënyrë të njëanshme Kosova do të lejojë udhëtimin në drejtim të saj të qytetarëve të Bosnjës dhe Hercegovinës me letërnjoftime, siç parashihet me marrëveshjen e mobilitetit të nënshkruar në Berlin dy vjet më parë në kuadër të Procesit të Berlinit. Sepse pa lirinë e lëvizjes, siç tha kryeministri, nuk do të jemi në gjendje të rrisim mobilitetin e punëtorëve, studentëve dhe profesionistëve, gjë që është thelbësore si për tërheqjen e investimeve të huaja direkte, ashtu edhe për rritjen e ekonomive tona.
Ai tha se kemi nevojë për bashkëpunim ekonomik, jo vetëm sepse na jep qëndrueshmëri për t’u përballuar me kriza dhe tronditje, por sepse duam të heqim barrierat dhe të krijojmë mundësi të reja për qytetarët tanë.
“Kur njerëzit mendojnë në aspektin e bashkëpunimit ekonomik, ata duhet të mendojnë më shumë për mundësitë dhe përfitimet sesa për sfidat dhe rreziqet. Dhe ne kemi treguar se jemi bartës të standardeve kur bëhet fjalë për rregullat dhe vlerat. Vitet e fundit kemi treguar se demokracia dhe ekonomia shkojnë krah për krah. Sot ka disa fuqi dhe superfuqi në botë që duan të tregojnë se për të patur zhvillim nuk ka nevojë për demokraci. Vendi ynë nuk është një vend i madh, por është një shembull i madh që progresi demokratik dhe rritja ekonomike shkojnë dorë për dore, dhe në fakt ato forcojnë njëra-tjetrën”, potencoi kryeministri i vendit.
Ai këtë e mbështeti me indikatorët e performancës ekonomike, politikat sociale, mbështetjen për qytetarë, punësimin, rritjen e pensioneve, pagave dhe pagës minimale, në të njëjtën kohë kur kemi treguar përparim dhe përmirësim në demokraci, në sundim të ligjit, në liritë civile dhe të drejtat politike, siç dëshmohen në raporte të ndryshime ndërkombëtare.
Megjithatë, progresi i vendit tonë është i ndërlidhur me progresin e vendeve tona fqinje, prandaj ne jemi të përkushtuar që të punojnë së bashku sepse besojmë që të gjithë përfitojmë kur rajoni është më prosperues dhe më i sigurt, theksoi kryeministri. Me përjashtim të fqinjit tonë verior, të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor ose janë pjesë e NATO-s ose e kanë NATO-n brenda tyre, dhe të gjitha duan t’i bashkohen Bashkimit Evropian, tha më tej.
“Kjo është arsyeja pse bashkëpunimi dhe integrimi ekonomik nuk mund të ketë të bëjë vetëm me statistikat e rritjes dhe marrëveshjet tregtare. Ka të bëjë gjithashtu me nxitjen e qëndrueshmërisë demokratike brenda vendeve dhe solidariteteve të demokracive ndërmjet vendeve. Ne nuk e shohim bashkëpunimin ekonomik si një lojë zero-sum, por si një mundësi për arritje të përbashkëta. Partneritetet e qëndrueshme janë ato që bazohen jo në komoditete ose mallra, por në një angazhim të përbashkët ndaj vlerave të demokracisë, të drejtave të njeriut dhe shtetit të së drejtës. Kur i bëjmë bashkë demokracinë dhe ekonomisë, besoj se fitojmë atë që na nevojitet më shumë: sigurinë ekonomike duke ruajtur dinjitetin njerëzor”, u shpreh kryeministri Kurti në përmbyllje të fjalës së tij.
Pas adresimit fillestar, kryeministri Kurti ishte pjesë e panelit të diskutimit. Në fund të Forumit, kryeministrit Kurtit, përkatësisht Republikës së Kosovës, iu nda çmimi “Vendi partner për vitin 2024” për kontributin e çmueshëm në përmbushjen e misionit të Forumit Ekonomik të Vjenës dhe për bashkëpunimin e shkëlqyer dhe afatgjatë.
Fjala e plotë e Kryeministrit Kurti:
I nderuar President, Dr. Emil Brix.
Të nderuar kolegë të nderuar nga ky panel
Zonja dhe zotërinj,
Jam i lumtur që jam këtu në qytetin e bukur të Vjenës, i cili ka qenë prej kohësh një qendër diplomacie, kulture, ekonomie dhe shkëmbimi intelektual. Këtu janë tërhequr intelektualë, artistë dhe mendimtarë politikë nga e gjithë Evropa.
Ndërmjet viteve 2006 dhe 2007, negociatat për statusin e Kosovës u zhvilluan këtu, të ndërmjetësuara nga i dërguari i posaçëm i OKB-së dhe fituesi i çmimit Nobel për Paqe, Martti Ahtisaari, krahu i djathtë i të cilit ishte Albert Rohan.
Austria është një partner i palëkundur i Kosovës, si para dhe pas pavarësisë së vendit tonë, dhe na ka ofruar mbështetje dhe ndihmë në një sërë fushash, nga zhvillimi ekonomik e deri te bashkëpunimi në fushën e sigurisë. Investimet e huaja kanë treguar vazhdimisht rritje të ndjeshme nga Austria, duke u rritur mbi pesë herë në katër vitet e fundit.
Sot do të flas për temën “Bashkëpunimi Ekonomik”, që është një temë që ka rëndësi për vendin dhe rajonin tonë.
Si një vend i ri me një angazhim të patundur ndaj demokracisë dhe rritjes ekonomike, ne besojmë se partneritetet janë thelbësore për arritjen e prosperitetit dhe paqes, jo vetëm brenda kufijve tanë, por në të gjithë rajonin tonë.
Përfitimet e bashkëpunimit janë të dukshme. Përpara se të bëhej anëtare e Bashkimit Evropian në 1995, Austria ishte pjesë e Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA) për 35 vjet, e cila luajti një rol të rëndësishëm në hapjen e rrugës për anëtarësimin e Austrisë në BE dhe rritjen e qëndrueshme ekonomike. Ne vetëm këtë verë kemi përfunduar me sukses negociatat për EFTA-n, duke përfshirë edhe shërbimet dhe jemi shumë të lumtur ta nënshkruajmë atë marrëveshje në dy muajt e ardhshëm.
Përveç kësaj, Kosova është pjesë e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore e njohur si CEFTA. Pas vendimeve të fundit, duke përfshirë edhe përfaqësimin e drejtpërdrejtë të Kosovës, ajo mban premtimin për ta çuar rajonin shumë më shpejt drejt Tregut të Vetëm dhe anëtarësimit të plotë në Bashkimin Evropian.
Për ne, bashkëpunimi ekonomik nuk është vetëm një zgjedhje politike; është një domosdoshmëri strategjike. Suksesi dhe përparimi ynë varet nga aftësia jonë për të krijuar një mjedis që nxit tregtinë ndërkufitare, tërheq investime dhe ndërton ura me vendet fqinje.
Muajin e kaluar në 10 vjetorin e Procesit të Berlinit, në Berlin njoftova se Kosova do të mundësojë lirinë e lëvizjes për të gjithë mbajtësit e letërnjoftimeve të Bosnjës dhe Hercegovinës. Kjo do t’i japë fund pritjes së gjatë dhe procedurave të shtrenjta të nevojës për vizë për të udhëtuar lirshëm. Natyrisht, shpresoj se në kohën e mbetur Bosnja dhe Hercegovina do të mund të ratifikojë Marrëveshjen e Procesit të Berlinit në mënyrë që qytetarët edhe më të hershëm të të dy vendeve tona të lëvizin lirshëm me letërnjoftime. Por edhe nëse nuk e bëjnë këtë, nga 1 janari 2025, të gjithë qytetarët e Bosnjës dhe Hercegovinës do të mund të vijnë lirisht në Kosovë me letërnjoftime. Liria e lëvizjes është një nga katër liritë themelore që ka mundësuar lëvizjen e njerëzve në të gjithë Evropën dhe kështu duhet të jetë rasti midis dy vendeve tona. Kosova dhe Bosnje-Hercegovina që vuajtën shumë, sidomos në fund të viteve ’90. Sepse pa lirinë e lëvizjes nuk do të jemi në gjendje të marrim lëvizshmërinë e punëtorëve, studentëve dhe profesionistëve, e cila është thelbësore si për tërheqjen e investimeve të huaja direkte, ashtu edhe për rritjen e ekonomive tona.
Ngjashëm, fqinji ynë verior, Serbia duhet t’i lejojë të huajt, destinacioni i të cilëve është Kosova, që më pas të mund të shkojnë në Serbi. Fatkeqësisht, kushdo që vjen nga Austria në Kosovë si hyrje e parë, nuk mund të vazhdojë (udhëtojë) për në Serbi pa shkuar më parë në Maqedoninë e Veriut, sepse në këndvështrimin e Beogradit zyrtar hyrja në Kosovë e parë nënkupton hyrje të paligjshme në territorin e Serbisë. Për marrëdhënie të mira fqinjësore, për bashkëpunim ekonomik kjo duhet të ndryshohet.
Në Berlin thashë gjithashtu se 25 vjet pas ndërhyrjes së NATO-s, hapësira ajrore e Serbisë mbetet e mbyllur për fluturime komerciale për dhe nga Kosova. Kjo nuk është as e mirë për marrëdhëniet fqinjësore, për bashkëpunimin ekonomik dhe as për përshtatjen klimatike. Fluturimet nga Vjena në Prishtinë dhe anasjelltas mund të jenë shumë më të shkurtra dhe më pak të ndotura nëse Serbia lejon aeroplanët komercialë, destinacioni i të cilëve është Prishtina të fluturojnë nëpër hapësirën ajrore të Serbisë.
Pra, po, marrëveshjet që heqin barrierat ndaj tregtisë janë thelbësore, por ato bazohen në bashkëpunimin e mirë, besimin e mirë dhe qëllimet e mira.
Nëpërmjet Tregut të Përbashkët Rajonal ne po ecim në drejtimin ku jo vetëm do të kemi mundësi të aksesojmë një treg më të gjerë, por edhe të integrojmë ekonominë tonë me fqinjët tanë. Kjo do t’i ndihmojë bizneset në Kosovë të ekspozohen, të rriten dhe të bëhen më konkurruese. Duke eliminuar tarifat, duke harmonizuar standardet dhe duke promovuar lëvizjen e lirë të mallrave dhe shërbimeve, ne bëhemi shumë më të fortë ekonomikisht, krijojmë vende të reja pune dhe mbështesim industrinë tonë vendase.
Megjithatë, Tregu i Përbashkët Rajonal dhe CEFTA janë vetëm ura, por ne duhet të ndërtojmë më tej mbi to. Ne aspirojmë ta përmirësojmë këtë bashkëpunim rajonal në mënyra që adresojnë sfidat e vjetra dhe ato në zhvillim. Vendi im, si shumë vende, ka ndjerë ndikimet e pasigurive ekonomike globale dhe ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit, veçanërisht në vitet e fundit.
Ne kemi nevojë për bashkëpunim ekonomik, jo vetëm sepse na jep elasticitetin për të përballuar goditje të tilla së bashku, por sepse duam të heqim barrierat dhe të krijojmë mundësi të reja për qytetarët tanë. Pra, kur njerëzit mendojnë në aspektin e bashkëpunimit ekonomik, ata duhet të mendojnë për mundësitë dhe mundësitë dhe jo për sfidat dhe rreziqet. Dhe ne kemi treguar se jemi bartës të standardeve kur bëhet fjalë për rregullat dhe vlerat. Vitet e fundit kemi treguar se demokracia dhe ekonomia shkojnë paralelisht. Sot ne kemi disa fuqi dhe superfuqi në botë që duan të tregojnë se zhvillimi nuk ka nevojë për demokraci. Vendi ynë nuk është një vend i madh, por është një shembull i mrekullueshëm që progresi demokratik dhe rritja ekonomike shkojnë dorë për dore, dhe në fakt ato forcojnë njëri-tjetrin.
Rritja vjetore ekonomike për periudhën 2008-2020 mesatarisht ka qenë 3.65% e PBB-së ndërsa për periudhën 2021-2023 rritja ekonomike vjetore ka qenë mesatarisht 6.2% e PBB-së. Kjo do të thotë se në tre vitet e fundit kemi trefishuar rritjen e PBB-së – në krahasim me vitin e parë para pandemisë, ekonomia e Kosovës 2019 u rrit për gati 50%. Dyfishuam eksportet dhe investimet e huaja direkte; ne shtuam 24% vende të reja pune në krahasim me atë që gjetëm kur mora detyrën në 2020 dhe si rezultat papunësia ra nga pothuajse 26% në rreth 10%. Për ne rritja ekonomike do të thotë mirëqenie sociale. Rritja nuk duhet të frenohet për shtetin, por duhet të shpërndahet në shoqëri dhe të krijojë mundësi të barabarta për të gjithë. Çdo 8 euro e ekonomisë sonë në rritje, e cila u arrit pavarësisht krizës së shumëfishtë, u rishpërnda për ata më të cenuarit që po luftonin me krizën ekonomike – qytetarët dhe bizneset e vogla. Kjo na bëri qeverinë me paketën më të madhe të mbështetjes në rajon (në raport me GDP), siç konfirmohet nga Banka Botërore.
Futëm për herë të parë shtesat për nënat dhe fëmijët e rinj, rritëm pensionet me 20% dhe mbi dyfishuam pagën minimale. E gjithë kjo bëhet pa ndryshuar politikën fiskale dhe duke ruajtur borxhin publik më të ulët në Evropë (rreth 15%), në mënyrë që të mos zhvillohemi apo rritemi në kurriz të brezave të ardhshëm.
Ndërkohë, ne udhëheqim rajonin për përmirësimin e demokracisë. Ne jemi ndër tre performuesit më të mirë për përmirësimin e sundimit të ligjit duke u renditur në vendin e tretë nga 15 vende në Evropën Lindore dhe Qendrore. Kemi pasur përmirësimin më të lartë në rajon në luftën kundër korrupsionit dhe së bashku me Malin e Zi drejtojmë rajonin për përmirësime në të drejtat dhe liritë civile dhe në demokracinë liberale dhe zgjedhore.
I përmend këto shifra sepse këto nuk janë thjesht statistika. Ato tregojnë se zgjedhjet politike kanë rëndësi sepse ato ndikojnë drejtpërdrejt në klimën e biznesit dhe jetën e qytetarëve për mirë ose për keq.
E ardhmja e Kosovës, megjithatë, shtrihet përtej bashkëpunimit vetëm rajonal. Plani i ri i Rritjes së BE-së dhe përafrimi ynë me politikat e Bashkimit Evropian paraqesin një rrugë përpara për ne për t’u integruar me një nga blloqet më të mëdha ekonomike në botë.
Plani i Rritjes së BE-së ofron një udhërrëfyes të qartë për arritjen e zhvillimit të qëndrueshëm përmes investimeve në fusha kyçe si infrastruktura, transformimi dixhital dhe energjia e gjelbër, prioritete që na afrojnë me aspiratën tonë për t’u bërë një ekonomi moderne, e bazuar në njohuri, e gatshme për t’iu bashkuar BE.
Me moshën mesatare të popullsisë 34 vjeç, ne kemi një fuqi punëtore të re dhe dinamike që mund të nxisë inovacionin dhe sipërmarrjen nëse i jepet mbështetja e duhur. Të rinjtë në Kosovë të gjithë flasin anglisht, shumë prej tyre flasin edhe gjermanisht dhe mjaft flasin gjuhët e lagjes sonë; Boshnjakisht, kroatisht, serbisht dhe disa flasin gjithashtu turqisht. Me të rinjtë energjikë, të talentuar, shumëgjuhësh, ne ofrojmë një mundësi të shkëlqyer për kontraktimin e proceseve të biznesit dhe për investime gjithnjë e më të mëdha ekonomike dhe shkëmbime tregtare.
Çdo euro e investuar në infrastrukturë, çdo projekt i financuar në energjinë e rinovueshme, përfaqëson një mundësi për ne që të krijojmë vende pune dhe t’i ofrojmë brezit të ardhshëm aftësitë dhe mundësitë që u nevojiten për të lulëzuar në shekullin 21, por edhe për kompanitë e huaja që të rriten dhe të përfitojnë.
Por kjo nuk ka të bëjë vetëm me Kosovën. Progresi i vendit tonë është i ndërlidhur me përparimin e fqinjëve tanë. Nuk mund të shkëlqesh përgjithmonë në një lagje pa e gjithë lagjja të shkëlqejë njësoj. Për këtë qëllim, ne jemi të përkushtuar të punojmë së bashku, sepse besojmë se të gjithë do të fitojmë kur rajoni të jetë më i begatë dhe më i sigurt. Të gjitha vendet e Evropës Juglindore kur shikohen nga korporatat e mëdha perëndimore dhe botërore, na shohin si pjesë të së njëjtës lagje dhe për këtë ne duhet të rrisim bashkëpunimin tonë.
Me përjashtim të fqinjit tonë verior për fat të keq, të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor ose janë pjesë e NATO-s ose e kanë NATO-n pjesë e jona dhe ne të gjithë duam të anëtarësohemi në Bashkimin Evropian. Si rajon, besoj se do të përparonim shumë më shpejt drejt anëtarësimit në BE nëse nuk do të ishin tendencat e caktuara autokratike, mendimi prapambetur dhe ekspansionist i disave.
Kjo është arsyeja pse bashkëpunimi dhe integrimi ekonomik nuk mund të ketë të bëjë vetëm me statistikat e rritjes dhe marrëveshjet tregtare. Ka të bëjë gjithashtu me nxitjen e qëndrueshmërisë demokratike brenda vendeve dhe solidariteteve të demokracive në të gjithë vendet. Ne nuk e shohim bashkëpunimin ekonomik si një lojë me shumën zero, por si një mundësi për arritje të përbashkëta.
Partneritetet e qëndrueshme janë ato që bazohen jo në komoditet ose në një mall, por në një angazhim të përbashkët ndaj vlerave të demokracisë, të drejtave të njeriut dhe shtetit të së drejtës. Kur i bashkohemi demokracisë dhe ekonomisë, besoj se fitojmë atë që na nevojitet më shumë: sigurinë ekonomike duke ruajtur dinjitetin njerëzor.
Marrëdhëniet tona me Bashkimin Evropian në përgjithësi dhe me Austrinë në veçanti bazohen në baza të tilla. Ata janë të fortë dhe të qëndrueshëm, dhe ne do të punojmë shumë që t’i bëjmë ato të rriten gjithnjë e më mirë.
Faleminderit për vëmendjen tuaj dhe dua të falënderoj Forumin Ekonomik të Vjenës dhe që na bashkon më shumë se një herë në vit.
Faleminderit.
Last modified: 6 Nëntor, 2024