Prishtinë, 28 tetor 2023
Gjatë pasdites së vonshme të ditës së sotme, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, ishte i pranishëm si mysafir i nderit në diskutimin e organizuar nga organizata nga Mbretëria e Bashkuar, Plan për Paqe (Plan for Peace) dhe qendra Barabar me titull “Kapërcimi i ndarjes: një bisedë e guximshme”.
Para të pranishmëve, folësve dhe mysafirëve të pranishëm, në mesin e të cilëve ishte edhe ambasadori i Mbretërisë së Bashkuar në Kosovë, Nicholas Abbot, Kryeministri Kurti foli shkurtimisht mbi rëndësinë e ballafaqimit me të kaluarën.
Ai tha se ballafaqimi me të kaluarën është i domosdoshëm për një paqe të qëndrueshme dhe të ardhme të suksesshme, duke qenë proces i shërimit dhe mekanizëm i shëndetshëm për përparim shoqëror dhe njerëzor. Ajo është e drejtë individuale e viktimës dhe familjes dhe e drejtë kolektive, por obligim i shtetit dhe qeverisë që të sigurojë që kjo e drejtë të mundësohet dhe realizohet.
Kjo do të thotë që institucionet kanë obligim të dokumentojnë krimet përmes instituteve e muzeve të cilat shërbejnë si instrumente të kujtesës kolektive për gjeneratat e ardhshme dhe që ndihmojnë në ngushëllimin e viktimave duke u siguruar atyre që dhimbjet e tyre nuk do të harrohen, shtoi kryeministri.
Në lidhje me përgjegjësitë e institucioneve, kryeministri Kurti nënvizoi se jemi në finalizim e sipër të Strategjisë Kombëtare për Drejtësi Tranzicionale, po themelojmë Institutin për Hulumtimin dhe Dokumentimin e Krimeve të Kryera gjatë lutës në Kosovë, teksa kemi rritur buxhetin e zyrës së Prokurorit Special në departamentin e krimeve të luftës në mënyrë që të rriten kapacitetet njerëzore dhe profesionale, dhe kemi plotësuar kornizën ligjore që mundëson gjykimin në mungesë për krime të luftës në përputhje me standarde ndërkombëtare si dhe kemi dyfishuar numrin e hetuesve të krimeve të luftës në Drejtorinë e Hetimeve të Krimeve të Luftës në kuadër të Policisë së Kosovës.
Dy çështje tjera që kryeministri Kurti i veçoi në fjalën e tij dhe për të cilat tha se janë në fokusin e Qeverisë, janë dhuna seksuale gjatë luftës dhe të zhdukurit me dhunë.
Ky organizim në fokus kishte bashkëbisedimin ndërmjet Jo Barry, që ka humbur babanë e saj nga një bombë e shpërthyer nga IRA në vitin 1984, dhe Pat Magee, personi përgjegjës për vdekjen e babasë së Jo Barry. Të dy ndanë tregimin dhe këndvështrimin e tyre mbi rolin që dialogu mund të luaj në shërimin dhe ballafaqimin me të kaluarën. Për tash e 20 vjet, Jo Barry dhe Pat Magee vazhdojnë të takohen dhe së bashku kanë folur në mbi 300 raste të ndryshme e në platforma të shumta për rreth botës.
Fjala e plotë e Kryeministrit Kurti:
Të dashur Jo Barry dhe Pat Magee,
Të dashur miq,
Të dashur Korab dhe Kushtrim,
Është një nder dhe privilegj i madh të jem këtu sonte me ju.
Ballafaqimi me të kaluarën është i domosdoshëm për paqen e qëndrueshme dhe për një të ardhme të begatë. Ne konsideruam se ballafaqimi me të kaluarën është një proces shërues dhe një mekanizëm i shëndetshëm për përparimin, për përparimin shoqëror dhe njerëzor.
Ballafaqimi me të kaluarën nuk duhet të jetë vetëm për krimin. Ajo duhet të jetë kryesisht për dëmin e shkaktuar, prandaj adresimi i dëmit dhe riparimi i tij në masën e mundshme.
Është e drejtë individuale dhe pjesë e viktimës dhe familjes së saj, por edhe ballafaqimi me të kaluarën është një e drejtë kolektive e shoqërisë.
Gjithashtu është një detyrim nga ana e shtetit dhe qeverisë, që të sigurohet që këto të drejta të mundësohen dhe të aktualizohen. Do të thotë se institucionet kanë detyrimin për të dokumentuar krimet (instituti i krimeve në punë, muzetë e krimeve në punë), dhe këto institucione shërbejnë si kujtime kolektive të shoqërive veçanërisht për brezat e ardhshëm.
Institucionet e kujtesës kolektive mund të ndihmojnë në ngushëllimin e viktimave, duke i siguruar që vuajtjet e tyre të mos harrohen dhe kjo mund të hapë rrugën drejt pajtimit personal me të kaluarën.
Në Kosovë jemi duke e finalizuar Strategjinë Kombëtare për Drejtësi Tranzicionale. Po themelojmë Institutin për Krimet e kryera gjatë Luftës. Qëndroni të përkushtuar ndaj së vërtetës dhe forcimit të gjyqësorit dhe veçanërisht për të rritur prioritetin për trajtimin e krimeve të luftës.
Ne kemi ngritur buxhetin për Prokurorinë Speciale, në departamentin për krime lufte, për të rritur kapacitetet njerëzore dhe profesionale.
Duke pasur parasysh fqinjin tonë verior, refuzimin kategorik të Serbisë për të bashkëpunuar me sistemin tonë të drejtësisë në çështjet penale – duke përfshirë refuzimin për të dorëzuar kriminelët e luftës – ne kemi përditësuar ligjin tonë për të lejuar që të akuzuarit të gjykohen në mungesë për krime lufte, në përputhje me standardet ndërkombëtare.
Ne kemi ngritur sektorin e policisë në nivelin e Drejtorisë për Hetimin e Krimeve të Luftës dhe kemi dyfishuar numrin e hetuesve të krimeve të luftës.
Dy temat që janë në fokusin tonë janë dhuna seksuale gjatë luftës dhe të zhdukurit me dhunë. Kemi rreth 20 mijë gra dhe burra të dhunuar gjatë luftës dhe numri i kërkesave të pranuara në komisionin qeveritar për njohjen dhe verifikimin e statusit të viktimave të dhunës seksuale është më pak se 2 mijë. Prandaj, shumica dërrmuese e viktimave ose kanë frikë nga stigmatizimi, dhe/ose kanë këtë turp, siklet që i pengon të dalin. Dhe këtu po bëjmë më të mirën dhe më e mira nuk mjafton.
Qeveria ka shpallur 14 Prillin Ditën Kombëtare të Përkujtimit të të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë.
Sa i përket zhdukjeve të detyrueshme, ka ende 1617 persona të zhdukur dhe 950 janë zhvarrosur në pesë varreza të ndryshme masive në Serbi, por në territorin e Serbisë nuk ka asnjë rast apo vendndodhje të adresuar në aspektin e vlerësimit të gërmimeve deri në maj 2022. Megjithatë, në periudhën e këtij viti janar-shtator në territorin e Kosovës janë kryer në dhjetë lokacione këto gërmime të rasteve të të zhdukurve me dhunë gjatë luftës dhe në pesë lokacione kanë rezultuar me gjetje dhe zhvarrosje të së paku gjashtë. viktimat e luftës dhe aktualisht jemi në pritje të rezultateve të ADN-së.
Në adoleshencën time u njoha me Irlandën, Republikën e Irlandës, Irlandën e Veriut dhe të gjitha problemet dhe jo nga lajmet sepse si të rinj nuk shikonim shumë lajme në atë kohë, por përmes muzikës pop dhe rock irlandez dhe britanik, por edhe përmes filmave. Pra, ishte shumë afër zemrës dhe mendjes sonë, sepse ne vetë jemi nën okupim dhe aparteid.
Pra, te shohesh një situat tjetër me kaq shumë ngjashmëri ishte një ndihmë e madhe për ne. Unë nuk njoh shumë nga bashkëqytetarët e mi që kanë qenë në Belfast, por ne u njohëm me Belfastin dhe Irlandën e Veriut nga filmat e Bill Jordan dhe Jim Sheridan, tek Ken Loach dhe Kenneth Branagh në ditët e sotme. Por në të njëjtën kohë nga kjo lëvizje letrare dhe përgjigje kulturore e quajtur dita e fushës. Pra, të gjitha këto na ndihmuan shumë për të krijuar këto lidhje dhe për të mësuar prej tyre.
Është një nder i madh të jem këtu me ju të dy dhe sigurisht, më kërkuan të bisedoja, përndryshe erdha këtu për të dëgjuar.
Last modified: 30 Tetor, 2023