Priština, 17. avgust 2024
U čast života aktiviste i izuzetnog patriota nacionalnog pitanja, Fazli Greiçevci, održana je memorijalna ceremonija na Otvorenom balkonu Vlade Kosova.
U prisustvu članova porodice Fazlije Greiçevcija i mnogih drugih političkih ličnosti, premijer Albin Kurti opisao ga je kao jednog od najvećih kamena na kome su izgrađeni i počivaju temelji slobode i građanstva Kosova. „Ako državu Kosovo bukvalno zamislimo kao veliku zgradu, u čijoj su izgradnji učestvovali i doprineli mnogi ljudi i čitave generacije, on predstavlja jedan od nosećih stubova ove zgrade. Njegovo ime je: Fazli Greiçevci. Bio je posvećen učitelj, plodan pesnik, angažovan intelektualac, politički aktivista i nesalomivi patriota“, rekao je premijer Kurti.
On je rekao da je u savremenoj istoriji Kosova, Fazli Greiçevci zauzeo mesto kao jedna od ličnosti u čijem životu se može pročitati jedno od najranijih poglavlja nastojanja Albanaca da se oslobode od Srbije i otcepe od Jugoslavije posle završetka Drugog svetskog rata.
Premijer Kurti je podsetio na celokupno političko delovanje patriote Fazlije Greiçevcija u Revolucionarnom pokretu Ujedinjenja Albanaca – LRBSH, čiji je cilj bio ujedinjenje sa Albanijom, sve do njegovog hapšenja 3. avgusta 1964. godine, iz kojeg je kao posledica ekstremne i nehumane torture koju je sprovodila jugoslovenska policija, preminuo u prištinskom zatvoru 17. avgusta 1964. godine.
„Političke ideje u koje je Fazli Greiçevci verovao i koje je razvijao i zastupao, zadržale su svoju aktuelnost sve do pravednog rata Oslobodilačke Vojske Kosova, 1998. i 1999. godine, kada je njegov prijatelj Adem Demaçi postao reprezentativni političar ove oružanooslobodilačke organizacije, tj. OVK. Tako se danas, na 60. godišnjicu njegovog ubistva, sećamo Fazlije Greiçevcija kao jednog od najistaknutijih imena među palim borcima na dugom putu oslobođenja Kosova. Ime Fazlije Greiçevcija kombinuje dva osnovna elementa naše nacije: jezik i zastavu. Slava Fazli Greiçevciju i svim palim borcima naše slobode“, rekao je premijer.
Ceremonija je održana nakon odavanja počasti koju je premijer Republike Kosovo, Albin Kurti, održao danas kod groba aktiviste Fazlije Greiçevcija.
Celi govor premijera Kurtija:
Poštovane sestre Fazlije Greiçevcija, gđo. Hatixhe i gđo. Halime,
Poštovani g. Blerim Greiçevci, Fazlijev nećak, koji se lično starao o očuvanju, sistematizaciji i objavljivanju mnogih Fazlijevih rukopisa,
Poštovana šira porodico Greiçevci, unuke i unuci,
Poštovani g. Hajrulla Çeku, ministar Kulture, omladine i sporta,
Poštovana gđo. Rozeta Hajdari, ministarka Industrije, preduzetništva i trgovine,
Poštovani g. Xhelal Sveçla, ministar Unutrašnjih poslova,
Poštovani profesore dr Agim Vinca,
Poštovani poslanici Skupštine Republike Kosovo i zamenici ministara i ostale kolege iz Vlade,
Poštovani čelnici i predstavnici državnih i opštinskih institucija,
Poštovani g. Shefik Sadiku, predsednik Udruženja političkih zatvorenika Kosova,
Poštovani bivši politički zatvorenici, veterani, invalidi oslobodilačkog rata, porodice palih boraca,
Poštovani prisutni,
Dame i gospodo,
Poštovane sestre i braćo,
Današnje veče nas je okupilo ovde na Otvorenom balkonu Vlade Kosova, da se setimo jednog od najvećih kamena na kome su izgrađeni i počivaju temelji slobode i građanstva Kosova. Ako državu Kosovo bukvalno zamislimo kao veliku građevinu, u čijoj su izgradnji učestvovali i doprineli mnogi ljudi i čitave generacije, on predstavlja jedan od nosećih stubova ove zgrade. Njegovo ime je: Fazli Greiçevci. Bio je predan učitelj, plodan pesnik, angažovan intelektualac, politički aktivista i nesalomivi patriota. U savremenoj istoriji Kosova, Fazli Greiçevci je zauzeo mesto kao jedna od ličnosti u čijem se životu može pročitati jedno od najranijih poglavlja nastojanja Albanaca da se oslobode od Srbije i otcepe od Jugoslavije nakon završetka Drugog svetskog rata.
Ovo poglavlje je posebno poznato po imenu Adema Demaçija, simbola nacionalnog otpora, međunarodno poznatog, koji na svom putu nije bio sam. Baca Adem Demaçi iz Prištine, ali poreklom iz Donjeg Ljupča, imao je mnogo prijatelja, među njima: Zeqir Gervalla i Sabit Ratkoceri iz Lupča; Azem Beqiri iz Dumnice; Abdyl Lahu iz Glamnika; Ahmet Haxhiju takođe iz Lupča; Hazir Shala iz Barileva; Xhafer Mahmutxhiku iz Mitrovice; Sabri Novosella iz Vučitrna; Tefik Sahiti i Hilmi Rakovica iz Prištine; Selman Berisha iz Prugoca; Zeqir Agushi iz Prištine; Hysen Daci i Selahudin Daci iz Peći; Ramadan Shalja takođe iz Peći; kao i onaj o kome ćemo se večeras duže zadržavati, Fazli Greiçevci iz Sankoca, Drenas.
Septembra 1963. godine u Prištini je Adem Demaçi sazvao tajni sastanak tokom kojeg je osnovana politička organizacija Revolucionarni pokret za Ujedinjenje Albanaca – LRBSH. Na osnivačkom sastanku, ostali učesnici, ukupno pet, bili su Fazli Greiçevci, Zeqir Gervalla, Azem Beqiri i Abdyl Lahu, a za predsednika Revolucionarnog komiteta izabrali su samog Adema Demaçija. Tu se takođe odlučilo da se sačini program i statut organizacije, kao i da se formiraju centri na lokalnom nivou, koji bi se u gradovima zvali gradski odbori, a u selima seoski odbori. Tako je LRBSH osnovao svoje odbore u Prištini, Gnjilanu, Peći, Đakovici, Mitrovici, Skoplju i kao spoljni odbor u Istanbulu, gde je Nijazi Saracoglu imenovan za predsednika. U međuvremenu, uključili su se mnogi drugi intelektualci kao što su Sabit Kapiti, dr. Ali Sokoli, dr. Xheladin Deda, Mustafa Venhari, među njima i devojke i žene kao što su Elhame Shala, Emine Rakovica, Eshrefe Halimi, Mejreme Berisha i druge.
Adem Demaçi je otišao u kuću Ramadana Shalje u Peći i zajedno su, u roku od pet dana, od 27. do 31. januara 1964. godine, izradili i rukom napisali program i statut Revolucionarnog pokreta Ujedinjenja Albanaca. Napisan je član 1 statuta LRBSH, citiram: „Prvi i poslednji cilj našeg Pokreta je da obezbedi pravo na samoopredeljenje do otcepljenja za mesta naseljena Albanskom većinom koji su još uvek pod upravom Jugoslavije, znači, prvi i poslednji cilj našeg Pokreta je oslobođenje albanskih pokrajina, pripojenih Jugoslaviji i ujedinjenje ovih pokrajina sa njihovom maticom – Albanijom”.
Ali gde je bio Fazli Greiçevci sve ovo vreme? Organizacija mu je dodelila dva potpuno odvojena zadatka. Prvo, lidera LRBSH-a, Adem Demaçi, je mislio da poštedi Fazliju od lokalnih organizacija, ostavljajući ga da se fokusira na centralnu organizaciju i pripremi za veoma poseban zadatak. Smatrajući ga veoma uzdržanim intelektualcem, kao i podobnim za predstavljanje organizacije, zadužili su Fazliju Greiçevcija u misiji da se poveže sa najvišim državnim organima Albanije. Smatrajući ga veoma trezvenim i uzdržanim intelektualcem, kao i podobnim za predstavljanje organizacije, zadužili su Fazlija Greičevca misiju da se poveže sa najvišim državnim organima Albanije. Ali, istovremeno, zbog svoje organizacione sposobnosti i bliskosti sa narodom, preuzima i zadatak organizacionog sekretara pokreta. Osim što su u statutu objavili da je prvi i poslednji cilj unija sa Albanijom, oni su albansku državu videli kao jedini kanal i najprikladniji način da afirmišu delovanje LRBSH-a i van Jugoslavije, gde su Albanci bili ugnjetavani i držani su zatvoreni, izolovani i eksploatisani.
U međuvremenu, aktivisti LRBSH-a su počeli da sprovode svoje prve akcije, koje su se odvijale u vidu pisanja slogana poput „Živela Albanija“ i postavljanja na stotine albanskih nacionalnih zastava, koje su sami šili i proizveli svuda na Kosovu, na najfrekventnijim putevima i na najvidljivijim mestima. Ali 8. juna 1964. uhapšen je predsednik LRBSH-a Adem Demaçi, a dva meseca kasnije, 3. avgusta 1964. godine, uhapšen je i njegov bliski prijatelj i saučesnik Fazli Greiçevci. Jugoslovenska tajna policija je dve nedelje zaredom svakog dana podvrgavala Fazliju ekstremnoj, nehumanoj torturi, od koje je umro u prištinskom zatvoru. Fazli Greiçevci je sahranjen, kako je ranije rečeno, u kovčegu koji je zatvorila policija, 17. avgusta 1964. godine, tačno ovde pre 60 godina. Imao je samo 29 godina kada su ga kriminalci UDB-e ubili pod torturama.
Superioran u svom obrazovanju, Fazli Greiçevci je takođe služio kao učitelj u selima Vasilevo, Dobrošec i Kišnareka. Na jednoj od fotografija koje je podelio sa svojim učenicima, Fazliu je ostavio belešku od 8. aprila 1963. godine, citiram: „Možda će ti suze krenuti kada vidiš svog učitelja koji je radio dušom i telom, samo da vas učini dostojnim i poštenim ljudima u budućnosti“.
I njegov učiteljski rad je doneo svoje plodove, kao u slučaju njegovog učenika Fehmija Ladrovcija, koji će kasnije postati jedan od najaktivnijih i najistaknutijih komandanata i ličnosti Oslobodilačke Vojske Kosova, danas pali borac nacije.
Pored toga što je bio učitelj, intelektualac Fazli Greiçevci je ostavio i bogatu književnu zaostavštinu od nekoliko svesaka sa pesmama, koje će u potpunosti biti objavljene tek mnogo godina kasnije. Među njima, u nekim stihovima koje je napisao kada su neki od njegovih prijatelja bili zatvoreni, Fazliu je napisao, citiram: „Izašao sam i uvek ću izaći / Budnim okom brda pogledati/ Nikada moju pesmu neću zaustaviti / Osvetljavajući tvoje dobre puteve.”
Među stotinama različitih ilegalnih organizacija koje su se osnovane i zalagale za oslobođenje Albanaca od Jugoslavije i među hiljadama njihovih aktivista i političkih zatvorenika, Fazli Greiçevci je bio jedan od najistaknutijih, kako po svom profilu, tako i po delatnosti i sudbini koja je obeležila njegov život. Dve nedelje nakon ubistva Fazlija Greiçevcija, na suđenju od 27. do 31. avgusta 1964. godine, Adem Demaçi je osuđen na 15 godina zatvora, od kojih će odslužiti 10, od ukupno 28 godina koliko je proveo u zatvoru. Ako bi Fazli Greiçevci preživeo torturu, naravno i njega bi čekalo ovakvo političko suđenje praćeno dugim godinama u zatvorima Jugoslavije.
Umro je, ali svakako ne i njegove ideje, koje su gurali napred njegovi prijatelji, od kojih su neki imali istu sudbinu, a mnogi od njih proveli su više od 666 vekova u zatvorima bivše Jugoslavije. Političke ideje u koje je Fazli Greiçevci verovao i koje je zastupao, sačuvale su svoju aktuelnost sve do pravednog rata Oslobodilačke Vojske Kosova 1998. i 1999. godine, kada je njegov prijatelj Adem Demaçi postao politički predstavnik ove oružane oslobodilačke organizacije, odnosno OVK.
Tako se danas, na 60. godišnjicu njegovog ubistva, sećamo Fazlija Greiçevcija kao jednog od najistaknutijih imena među palim borcima na dugom putu oslobođenja Kosova. Ime Fazlija Greiçevcija kombinuje dva osnovna elementa naše nacije: jezik i zastavu.
Slava Fazli Greiçevciju i svim palim borcima naše slobode.
Last modified: 19 августа, 2024