Priština, 22 maj 2023
U važnom istorijskom događaju kao što je 24. godišnjica masakra u zatvoru Dubrava, neizbežna je bila poseta ovom Kazneno-popravnom centru, od strane premijera Republike Kosovo, Albina Kurtija.
Premijer Albin Kurti je u svom govoru prvo uzvisio istorijske ličnosti Adema Demaçija, koji je izdržao 28 godina zatvora, i Ukshina Hotija, koji je prošao kroz zatvore od 1981. do 1999. godine, kada je nestao u zatvoru Dubrava 16. maja 1999. godine, samo nekoliko dana pre masakra koji danas obiležavamo.
Premijer je pred prisutnima dodao da su albanski politički zatvorenici u Jugoslaviji bili posebna kategorija koja se ne može zanemariti niti izbeći, što je dokazano u proteklom ratu, kada je država Srbija okupila preko 980 političkih zatvorenika albanaca iz svih zatvora, okupljajući ih u zatvoru Dubrava, da ih eliminiše.
„Ovaj plan i ovo „konačno rešenje“ koje je osmislila Srbija, učinili su zatvor Dubrava svojevrsnim političkim koncentracionim logorom za albanske političke zatvorenike. Cilj nije bio samo njihova politička eliminacija, već i njihov fizički nestanak. Šta se dešavalo u zatvoru Dubrava od 19. do 24. maja 1999. godine, najbolje su ispričali svedoci tih događaja, preživjeli zatvorenici masakra u zatvoru Dubrava, kojih je, na sreću, mnogo“, rekao je premijer .
Iako su preživjeli zatvorenici, kao što su Enver Dugolli, Nait Hasani, Ukë Thaçi, Asllan Selimi i drugi počinioci, detaljno ispričali priču o masakru u zatvoru Dubrava, uz imena onih koji su počinili ovaj ratni zločin, dodao je premijer da još uvek nisu privedeni pravdi, uprkos dokazima i svedocima.
Dalje, je ocenio da ova poseta, pored podsećanja na masakr koji je Srbija počinila nad albanskim zarobljenicima ovde, znači i osudu ovog ratnog zločina koji je počinila srpska država, jer je Republika Kosovo naša država koja se uspostavlja i učvršćuje i koja ne zaboravlja i ne oprašta nijedan zločin počinjen tokom rata.
„Slava svim zatvorenicima ubijenim u masakru u zatvoru Dubrava i svakom datom životu na našem putu za slobodu Kosova!“, poručio je na kraju premijer Kurti.
U poseti Dubravi, zajedno sa premijerom Kurtijem, bili su i predsednik Skupštine Glauk Konjufca, ministar životne sredine, prostornog planiranja i infrastrukture Liburn Aliu i predsednik Vladine komisije za nestala lica Andin Hoti.
Celi govor premijera Albin Kurtija:
Poštovani predsedniče Skupštine Kosova, g.Glauk Konjufca,
Poštovani ministre životne sredine, prostornog planiranja i infrastrukture, g. Liburn Aliu,
Poštovani Enver Dugolli, poslanik u Skupštini Republike Kosovo,
Poštovani Nait Hasani, bivši politički zatvorenik, bivši poslanik i ambasador,
Poštovani Bujar Dugolli, Andin Hoti, Bajrush Xhemajli, Bislim Zogaj, general Kudusi Lame,
Poštovani narodni poslanici i zamenici ministara,
Poštovani bivši zatvorenici,
Poštovani članovi porodica ubijenih, palih boraca i preživjelih masakra u Dubravi,
Poštovani prisutni,
Dame i gospodo,
Sestre i braćo,
Na svaki istorijski datum kao što je danas kada se obeležavaju važni događaji iz prošlosti, mimo činjeničnih podataka, postavlja nam se ne jednostavan problem: kako treba čitati sve te priče o masakrima, ratovima, zatvorima, deportacijama i političkim bitkama? Šta hrani i neguje kolektivnu svest jednog naroda, koji godinama i godinama i vekovima pokušava bez prestanka da ostvari slobodu?! Ili malo drugačije artikulisano: kako se može definisati istorijska svest albanskog naroda?
Jedan od načina da se razume politička istorija Albanaca u periodu Jugoslavije je praćenje sudbine generacija i grupa političkih zatvorenika i čitanjem o njihovim zatvaranjima hronološkim redom. Tokom ovog dugog perioda od više od pola veka, posle Drugog svetskog rata, kada su Albanci u Jugoslaviji bili najpotlačenija i politički najdiskriminisanija etnička zajednica u Evropi, politički zatvorenici su iznedrili dva velika politička ideologa, jednog na početku i jednog na kraju te Jugoslavije. Mislim da možete pogoditi o kome govorim. Za Adema Demaçia, koji je od kraja 50-ih do 1990. godine izdržao 28 godina zatvora, i za Ukshina Hotija, koji je prošao kroz zatvore od 1981. do 1999. godine, kada je nestao u zatvoru Dubrava ovde 16. maja 1999. godine, nekoliko dana pre masakra koji danas obeležavamo i samo dan pre okončanja njegovog zatvora 17. maja i njegove treće kazne od 5 godina zatvora.
Njihova lična sudbina je toliko snažno oblikovana političkom sudbinom Albanaca tog vremena da se njihove autobiografije i biografije mogu čitati i kao sama politička istorija Albanaca u Jugoslaviji. Dela „Knjiga samoodricanja“ i „Kvantna ljubav dotičnog“ koje je napisao Adem Demaçi, ili „Politička filozofija albanskog pitanja“ i „Razgovor kroz rešetke“ Ukshina Hotija, dva su temeljna referentna izvora za razumevanje života Albanaca pod opresivnim diktatorskim i fašističkim režimima Jugoslavije uopšte i Srbije posebno.
Albanski politički zatvorenici u Jugoslaviji, koji su generalno predstavljali čisti nacionalni politički aktivizam tog vremena, bili su kao posebna kategorija, koja se nije mogla zanemariti niti izbeći. Zato što je upravo njihov duh i rad, nasleđen i prenošen sa jedne grupe na drugu, sa jedne ilegalne organizacije na drugu, proizveo političku i vojnu organizaciju koja je dovela do oslobođenja Kosova. Dakle, država Srbija je iu poslednjem ratu okupila preko 980 albanskih političkih zatvorenika iz svih zatvora i dovela ih u zatvor Dubrava, da ih eliminiše.
Ovaj plan i ovo „konačno rešenje“ koje je smislila Srbija, učinili su zatvor Dubrava svojevrsnim političkim koncentracionim logorom za albanske političke zatvorenike. Cilj nije bio samo njihova politička eliminacija, već i njihov fizički nestanak. Šta se dešavalo u zatvoru Dubrava od 19. do 24. maja 1999. godine najbolje su ispričali svedoci tih događaja, preživeli zatvorenici masakra u zatvoru Dubrava, kojih je, na sreću, mnogo.
Kako je organizovano masovno ubistvo i masakr albanskih zatvorenika od strane uprave zatvora Dubrava, srpske policije i običnih zatvorenika koje je ona mobilisala? Preživeli zatvorenici prepričavali su priču o masakru u zatvoru Dubrava, ponekad detaljno, iz dana u dan i iz sata u sat, uz imena onih koji su počinili ovaj ratni zločin, a koji još uvek nisu privedeni pravdi, uprkos dokazima i svedocima. Ispričao je Enver Dugolli u svojoj knjizi “ (Ne)zatvoreni krug zatvora“, Nait Hasani u svom delu „Još sam živ“, kao što su desetine drugih preživelih ispričali o Uke Thaçiju u njegovoj knjizi o scenarijima masakra u zatvoru Dubrava, kao i nedavno Asllan Selimi u novoizdatoj knjizi „Teror ima ime“.
Dok sam ja lično čuo te okrutne događaje još od tada, ubrzo nakon masakra u zatvoru Dubrava, od tih istih preživelih, sa kojima smo zatim bili drugovi u Nišu, Požarevcu i Čupriji. Čuo sam ih kada ih je ispričao Nait Hasani, Liburn Aliu, Bislim Zogaj, Enver Dugolli i mnogi, mnogi drugi. Naravno, bez uverenja da ćemo posle 24. zajedno ići u zatvor Dubrava kao što smo danas došli, upravo da se sećamo masakra koji je počinila Srbija na albanske zatvorenike i da osudi ovaj ratni zločin koji je počinila srpska država. Štaviše, sve se to dešava u potpuno drugačijim okolnostima: sa Republikom Kosovo, sa našom državom koja napreduje i osnažuje i koja ne zaboravlja i ne oprašta nijedan zločin počinjen tokom rata. Naš dolazak ovde danas je obavezna pažnja i neophodna briga za nasleđe rata 1997-1999 na Kosovu, za pravdu i pre istorije.
Slava svim zatvorenicima ubijenim u masakru u zatvoru Dubrava i svakom životu datom na našem zajedničkom putu za slobodu Kosova!
Last modified: 23 маја, 2023