Priština, 2. avgust 2025.
Premijer na dužnosti Republike Kosovo, Albin Kurti, učestvovao je na promociji knjige „Përpjekja“, autora Ramiza Arifija, koja je održana u Muzeju „Zatvor ideala“ u Prištini.
Pred prisutnima, bivšim političkim zatvorenicima i aktivistima nacionalnog pitanja, premijer Kurti je naglasio da su najmanje 666 vekova zatvora Albanci proveli u zatvorima bivše Jugoslavije, od kojih je jedan bio i ovaj ozloglašeni zatvor u Prištini.
„Svaki put kada se vraćam u ovu zgradu, kao jedini zatvor u koji ljudi mogu slobodno ući i posetiti ga, pojačava se utisak da nema drugog mesta na celom Kosovu koje može izazvati toliko kontradiktornih osećanja kao ovaj zatvor. Ovde, gde su ljudi nekada bili zatvarani i patili zbog svojih uverenja, stavova i političke aktivnosti, danas se mi okupljamo u slobodi da govorimo za sećanja na ta vremena. Nekada poznata kao Pritvorski centar ili čak kao Okružni zatvor Prištine, a sada nazvana muzej, kao „Zatvor ideala“, ova zgrada je zatvorila i sakrila, i paradoksalno sačuvala, hiljade priča i sudbina ljudi“, rekao je on.
Govoreći o knjizi koja je danas promovisana, premijer je rekao da je na 260 stranica ove knjige autor, Ramiz Arifi, ispričao skoro ceo svoj život od detinjstva do prvih dana oslobođenja Kosova.
„Ali iako je ova knjiga narativ u prvom licu, ona nije samo život jedne osobe ili autora, jer se u njoj mogu pročitati i mnogi događaji o važnim ličnostima u političkoj istoriji Kosova, autorova iskustva sa Metushem Krasniqijem, Besnikom Krasniqijem, Hydajetom Hysenijem, Hyrijom Hana, Rexhepom Malajem, Bajrushem Xhemajlijem i mnogim drugima, od tajnih političkih organizacija do Oslobodilačke Vojske Kosova. Dalje je u ovoj knjizi naveo da, Ramiz čak govori kako je, dok je bio deo Saveta za zaštitu ljudskih prava i sloboda, u februaru 1998. godine, slučajno sreo Hameza i Adema Jasharija u njihovoj odaji u Prekazu“.
Dodao je da su bivši politički zatvorenici objavili stotine knjiga sa pesmama, pismima, memoarima, svedočanstvima i izveštajima iz vremena provedenog u zatvoru i iz svojih aktivnosti u raznim političkim organizacijama, koje su u suštini imale za cilj oslobođenje Kosova od Jugoslavije kojom je dominirala Srbija i ujedinjenje teritorija naseljenih Albancima sa Albanijom, da su ove knjige stvorile posebno poglavlje u istoriji albanske književnosti i albanskih memoara, sada poznato kao zatvorska književnost, i da će knjiga Ramiza Arifija „Përpjekja“ takođe ući u ovo poglavlje.
„Uz počasti i zahvalnost za doprinos političkih zatvorenika i aktivista iz svih perioda istorije Kosova i albanske nacije, želeći im sve najbolje, svakom od vas, iskreno vam se zahvaljujem i čestitam autoru“, zaključio je premijer Kurti.
Celi govor premijera Kurtija:
Poštovani g. Ramiz Arifi, autor knjige „Përpjekja“, koja se danas pomoviše
Poštovani bivši politički zatvorenici, invalidi i veterani OVK-a, aktivisti nacionalnog pitanja,
Poštovani Don Lush Gjergji i drugi verski sveštenici,
Poštovani bivši zatvorenici svih perioda i generacija,
Kao što znamo, najmanje 666 vekova zatvora su Albanci proveli u zatvorima bivše Jugoslavije, od kojih je jedan bio ovaj ozloglašeni zatvor u Prištini.
I svaki put kada se vraćam u ovu zgradu, kao jedini zatvor u koji ljudi mogu slobodno ući i posetiti ga, pojačave se moj utisak da nema drugog mesta na celom Kosovu koje može izazvati toliko kontradiktornih osećanja kao ovaj zatvor. Ovde, gde su ljudi nekada bili zatvarani i patili zbog svojih uverenja, stavova i političke aktivnosti, danas se mi okupljamo u slobodi da govorimo za sećanja na ta vremena. Nekada poznat kao Pritvorski centar ili čak kao Okružni zatvor u Prištini, a sada nazvan muzej, kao „Zatvor ideala“, ova zgrada je zatvorila i sakrila, i paradoksalno sačuvala, hiljade priča i sudbina ljudi.
Među njima, priče i sudbine mnogih političkih zatvorenika koji su svoje pritvorske i zatvorske patnje, uključujući istražne postupke i mučenje, proveli u ovom zatvoru i u zgradama bezbednosti i policije pored njega. Upravo takva priča, napisana u autobiografskoj knjizi, ponovo nas je okupila ovde u Prištinskom zatvoru. Knjiga „Përpjekja“ koju je napisao Ramiz Arifi, iz Breznice, Bujanovac, koji je tokom osamdesetih godina proveo preko sedam godina u jugoslovenskim zatvorima, od 11 godina zatvora na koje je osuđen 1983. godine.
Na 260 stranica ove knjige, Ramiz Arifi je ispričao skoro ceo svoj život od detinjstva do prvih dana oslobođenja Kosova. Ali iako je ova knjiga narativ u prvom licu, ona nije samo život jedne osobe ili autora, jer se u njoj mogu pročitati i mnogi događaji o važnim ličnostima u političkoj istoriji Kosova, događaji autora zajedno sa Metushem Krasniqijem, Besnikom Krasniqijem, Hydajetom Hysenijem, Hyrijom Hana, Rexhepom Malajem, Bajrushm Xhemajlijem i mnogim drugima, od tajnih političkih organizacija do Oslobodilačke Vojske Kosova. U ovoj knjizi, Ramiz čak govori kako je, dok je bio deo Saveta za zaštitu ljudskih prava i sloboda, u februaru 1998. godine, slučajno sreo Hameza i Adema Jasharija u njihovoj odaji u Prekazu.
Od 1990-ih, a posebno u posleratnim godinama, bivši politički zatvorenici objavili su stotine knjiga sa pesmama, pismima, memoarima, svedočenjima i izveštajima iz svog vremena u zatvoru i iz svojih aktivnosti u raznim političkim organizacijama, koje su u suštini imale za cilj oslobođenje Kosova od Jugoslavije kojom je dominirala Srbija i ujedinjenje teritorija naseljenim Albancima sa Albanijom. Ove knjige su stvorile posebno poglavlje u istoriji albanske književnosti i memoara, sada poznato kao zatvorska književnost. Ovo poglavlje će obuhvatiti i knjigu Ramiza Arifija „Përpjekja“, koja će, zajedno sa stotinama drugih knjiga koje su napisali politički zatvorenici svih generacija i epoha, biti smeštena u posebno mesto u muzeju „Zatvor ideala“, koji je već uveliko zamišljen.
Želim da vladin projekat pretvaranja ovog zatvora u muzej, koji je pokrenulo i vodilo Ministarstvo kulture Republike Kosovo, ove republike čije je ime tako često ispisano u obliku slogana od strane političkih zatvorenika, biti što uspešnije završen. Tako da kada se vratimo na druge promocije knjiga ovde, umesto bivšeg zatvora u Prištini, nađemo muzej „Zatvor ideala“. Ovom prilikom bih želeo da se zahvalim Udruženju bivših političkih zatvorenika Kosova, službenicima Ministarstva kulture i stručnjacima iz različitih oblasti koji su radili i rade na tome da „Idealni zatvor“ postane profesionalni i dostojanstveni muzej za istoriju svih političkih zatvorenika na Kosovu.
Bivajući i sam politički zatvorenik i kao jedan od vas, znam da se veoma dobro razumemo u vezi sa istorijom i nasleđem političkih zatvorenika.
A za mene je povratak ovde dvostruko poseban. Bio sam tamo poslednjih dana aprila 1999. godine, ali tada nisam video šetalište. Video sam šetalište 2005., 2006. godine, pre proglašenja nezavisnosti, kada sam opet bio u zatvoru ovde, a bio sam tamo i nakon proglašenja nezavisnosti, 2014-2015. godine, što pokazuje da je ozloglašeni zatvor Prištinskog okruga, mnogo duže nego što je trebalo, korišćen u okviru tadašnjih vladavina umesto da bude transformisan u kolektivno sećanje dugostradalnog, ali i otpornog naroda.
Među počasti i zahvalnosti za doprinos političkih zatvorenika i aktivista iz svih perioda istorije Kosova i albanskog naroda, i želeći vam sve najbolje, svakome od vas, hvala vam puno i čestitam autoru.
